Kilka faktów o tabletkach, o których lekarz Wam nie powie

Pół roku temu, na jednym z wykładów podczas studiów podyplomowych w IŻŻ, pojawił się temat interakcji leków z żywnością. Szkoda, że poświęcono mu jedynie 1,5h – z chęcią dowiedziałbym się więcej. Bo temat jest niezwykle ważny dla każdego, kto łyka choć jedną pigułkę dziennie. A większość z nas ma ich więcej w dziennym menu. Oto fakty o tabletkach, o których nie dowiecie się od lekarza. No chyba, że je z niego wyciągnięcie siłą.

.

Interakcja leków z żywnością – czyli co się może wydarzyć?

Składniki pokarmowe zawarte w żywności (cukry, białka, tłuszcze, witaminy, minerały i inne) wchodzą w reakcje chemiczne ze składnikami leków. To nikogo nie powinno dziwić. Co więcej. W takie reakcje wchodzi też herbata, sok czy nawet sama woda mineralna, którą leki popijacie. A efekty mogą być nieprzyjemne lub nawet niebezpieczne dla zdrowia, kiedy zaburzeniu ulegnie:

• wchłanianie leku
• wydalanie leku
• metabolizm leku (w wątrobie czy w jelitach)

Żywność może wzmacniać działanie leku lub go osłabiać, co przekłada się bezpośrednio na proces leczenia i wystąpienie powikłań. Stąd już prosta droga do leczenia “kolejnych chorób”, w sytuacji kiedy lekarz nie wyłapie, że na przykład arytmia serca czy bóle wątroby, są następstwem integracji branych już leków z żywnością lub z innymi lekami. A tak się dzieje w 30% poważnych przypadków. Kolejne 30-35% ma mniejsze znaczenie dla leczenia ale wciąż ma.

A dzieje się tak dlatego, że jako mieszkańcy krajów rozwiniętych łykamy piguły jak popadnie – po 4 a nawet 10 dziennie (w 2005 roku IŻŻ przeprowadził badanie na grupie 481 losowo dobranych pacjentów). Policzcie swoje lekarstwa a potem te łykane przez Waszych rodziców i dziadków. Zakładam się, że im starsza osoba tym więcej tabletek ma rano w garści. Podobno jedna kobieta w Polsce brała dziennie 54 medykamenty – na przeróżne choroby. Z powodu powikłań pomiędzy lekarstwami zmarła.

A teraz przyznajcie się. Jak często podczas wizyty u internisty czy specjalisty słyszycie pytanie “jakie leki Pan/Pani przyjmuje?”oraz “kiedy dokładnie je Pan/Pani zażywa?”. Ja takie pytanie słyszę niezwykle rzadko. Ale ja wiem, że jak ono nie padnie to temat trzeba samemu poruszyć i wymienić wszystkie przyjmowane leki, włączając w to suplementy. Wy po przeczytaniu tego artykułu też będziecie już to wiedzieć.

Dodam od razu, że ulotka dołączona do leku rzadko zawiera informację o tym czego nie jeść podczas jego przyjmowania. Zazwyczaj przeczytacie tam instrukcję czy lek ma być zażywany przed, po czy może w trakcie posiłku.

.

Fakty o tabletkach – zmniejszenie wchłaniania

Niektóre związki zawarte w pożywieniu mogą w znaczny sposób opóźnić wchłanianie leków, zmniejszyć ich absorpcję lub spowodować, że leki zupełnie się nie wchłoną. Przekładając to na prosty język – lek nie zadziała tak jak powinien co może być niebezpieczne dla niektórych chorych osób. Zobaczcie przykłady leków i składników, które ograniczają ich wchłanianie:

• leki przeciwdepresyjne <-> błonnik pokarmowy (np otręby, płatki owsiane)
• antybiotyki i chemioterapeutyki <-> wapń (mleko, produkty mleczne, serki, jogurty itp) oraz soki z cytrusów
• przeciwarytmiczne i przeciwdrgawkowe (leki na padaczkę) <-> skrobia kukurydziana i kazeiniany (główny składnik mleka)
• preparaty żelaza (stosowane w anemii) <-> tanina (herbata)
• leki na drogi oddechowe i moczowe (fluorochinolony i tetracykliny) <-> produkty mleczne
• lek na osteoporozę (kwas etydronowy) <-> produkty mleczne

UWAGA!!!

Paracetamol, gdy jest przyjmowany w trakcie lub zaraz po posiłku, działa słabiej o 50%. Najlepiej jest go przyjmować na czczo (np 1 godziną przez posiłkiem lub 2 godziny po). O czym nawet ulotka nie informuje, bo kto by wtedy kupował te tabletki? Jak coś boli to pigułka ma pomóc od zaraz. Nikt nie chce czekać kilku godzin po posiłku. Tym sposobem łyka się więcej, żeby zadziałało. Ale jednocześnie paracetamol jest delikatny dla żołądka w przeciwieństwie do ibuorofenu czy kwasu acetylosalicynowego używanego w innych tabletkac przeciwbólowych.

Warto też pamiętać, że witaminy wchłanianie w tłuszczach (A, E, D, K) nie wchłoną się gdy są przyjmowanie poza posiłkami lub z posiłkami, które nie zawierają tłuszczu. Także łykając witaminą D miejcie w posiłku olej, orzechy, awokado lub inne tłuszcze.

.

Fakty o tabletkach – zwiększenie wchłaniania

Przyspieszenie lub zwiększenie stężenia leku może być tak samo niebezpieczne dla zdrowia. Dotyczy to szczególnie leków rozpuszczalnych w tłuszczach:

• niektórych leków przeciwgrzybicznych 
• leków przeciw pasożytom
• leków psychotropowych i przeciwdepresyjnych
• preparatów teofiliny – leki na astmę

Jeżeli zażywane są one około posiłkowo razem z tłuszczami (na minimum 1h przed jedzeniem i w ciągu 2h po) to mogą wywołać bóle głowy, arytmię serca, problemy z oddychaniem.

.

Fakty o tabletkach – metabolizm

Leki metabolizowane są w wątrobie oraz w jelicie cienkim. W wątrobie leki podlegają działaniu enzymów m.in. cytochromu P-450. I tu pojawia się haczyk – jeżeli jakieś pożywienie jest metabolizowane przez te same enzymy co lek to dochodzi do zaburzeń. Lek nie jest metabolizowany i wzrasta jego stężenie we krwi – czasami nawet kilkusetkrotnie. Przykładem może być reakcja niektórych leków z sokiem z grejpfruta.

.

Sok z grejpfruta a leki:

• przeciwhistaminowe – wzrost stężenia leku o 300-700%
• leki na miażdżycę , układ krzepnięcia – wzrost stężenia leku o 200-1400%
• blokery kanału wapniowego (leki na nadciśnienie, choroby sercowo-naczyniowe, migreny) – efektem mogą być bóle głowy, spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca
• statyny (na zbicie cholesterolu) – biegunka, bóle, zaburzenia widzenia
• leki uspokajające, nasenne, przeciw lękowe – depresja oddechowo-krążeniowa

UWAGA!!!

Aby uniknąć interakcji leku z sokiem z grejpfruta lub innymi cytrusami, które w swoim składzie mają flawonoidy oraz furanokumaryny (pomalo, sweetie. pomarańcza, limonka, olej z grejpfruta) należy zachować odstęp minimum 4 godziny pomiędzy braniem leku a spożyciem tych owoców lub ich soków.

.

Tyramina w żywnośći a leki

Tyramina znajduje się m.in. w serach dojrzewających (camembert, ementaler, mozarella), wędlinach (salami, pepperoni), marynowanych czy wędzonych rybach, pasztecie z wątróbki, niektórych owocach (dojrzałe banany, awokado) oraz w czekoladzie, bobie i niektórych winach (np. Chianti). Stężenie tyraminy jest tym większe im starsze są produkty.

Do leków wchodzących w reakcję z tyraminą należą:

• niektóre leki antydepresyjne
• leki na zakażenia bakteryjne żołądka i jelit
• leki na gruźlicę 

Efektem interakcji mogą być: gwałtowny wzrost ciśnienia, bóle głowy, krwawienie śródczaszkowe, śmierć.

.

Fakty o tabletkach – inne działanie niepożądane w reakcji z żywnością

O niektórych na pewno już słyszeliście, cześć będzie dla Was zaskoczeniem. Zobaczcie, na które połączenia leków z żywnością warto również uważać:

• kwas acetylosalicynowy (np. Aspiryna, Polopiryna) czy aminofenazolu (Pabialgina) + kofeina -> wzrost działania przeciwbólowego leków
• leki z kofeiną + kofeina (kawa, napoje energetyczne) -> zaburzenia rytmu serca, nadpobudliwość, bóle głowy, bezsenność
• preparaty teofiliny (na astmę) + kofeina -> bóle głowy, zaburzenia snu, arytmia
• leki przeciwzakrzepowe + witamina K (sałaty, brokuły, kalafior, groszek, fasola, soja, jajka, wątróbka) -> takie połączenie może spowodować zakrzepicę, ryzyko zatoru, udar
• czosnek + paracetamol -> rośnie ryzyko uszkodzenia wątroby
• imbir lekarski + salicylany (znajdują się w popularnych niesteroidowych lekach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych) -> ryzyko wystąpienia krwanienia

.

Fakty o tabletkach – a co z alkoholem?

Tu chyba każdy ma świadomość, że leków alkoholem popijać nie można. Takie połączenia mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby, nerek czy ściany żołądka. W skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Dla przykładu wymienię efekty popijania alkoholem popularnych leków:

• paracetamol – może wywołać żółtaczkę
• leki na alergię (popularnego Zyrtecu, Allertecu, Cirrusu, Virlixu) – zawroty głowy, skurcze mięśni, senność
• leki przeciwzakrzepowe – może doprowadzić do krwotoku

.

Jak bezpiecznie przyjmować leki?

Nawet lekarze nie mają 100% wiedzy o interakcji żywności z lekami, a co dopiero my – szare ludziki. Dlatego warto trzymać się kilku zasad, nawet jeżeli łykacie tylko witaminę C (ta akurat rozpuszcza się w wodzie więc wystarczy ją wodą popić):

1. Zawsze czytajcie ulotkę – może akurat producent leku umieścił tam informację o interakcji leku z jedzeniem
2. Leki popijajcie wyłącznie letnią wodą – najlepiej przegotowaną. Mineralna może zaburzyć działanie leków, tak samo jak woda gorąca
3. Najlepiej jest przyjmować leki na 1h przed posiłkiem lub 2h po nim. Chyba, że lekarz zaleci inaczej
4. Nie łączcie leków nawet z witaminami. Witamin i innych suplementów diety też nie łykajcie razem.

Więcej o tym kiedy warto brać suplementy diety przeczytacie pod linkiem.

.

Tylko jak to zrobić jak łykacie kilka albo kilkanaście tabletek dziennie?

Cóż – wiem po sobie – leki często maskują problem ale nie leczą jego źródła. Znając powody dolegliwości i walcząc z nimi (chociażby tymi najbardziej powszechnymi jak nadciśnienie, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca, otyłość) można z czasem ograniczyć przyjmowanie leków a nawet zupełnie z nich zrezygnować.

Ale zacząć trzeba od zmiany nastawienia – lekarstw należy szukać na talerzu, w jedzeniu oraz z zmianie trybu życia a nie w pigułkach.

.

Jestem ciekawa, które fakty o tabletkach były Wam znane. A może znacie jeszcze inne? Bo temat nawet w połowie nie został tu wyczerpany.

.

Źródła:

Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. Mirosława Jarosza, IŻŻ, 2010 rok

Moje notatki ze studiów podyplomowych na IŻŻ

.

PS

Wszystkie publikacje na blogu są moimi osobistymi opiniami i należy je (plus wskazywane przeze mnie źródła) traktować informacyjnie. W odniesieniu do stanu zdrowia oraz posiadanych chorób nie mogą one zastąpić porady pracownika służby zdrowia.
.
.
.
.